در بررسي عوامل ايجاد و يا افزايش روابط دختر و پسر در ايران، ميتوان به برخي زمينهها و عواملي اشاره کرد که در افزايش و يا ايجاد برخي آسيبهاي اجتماعي ديگر مانند طلاق نيز مؤثر هستند. عوامل به دو سطح خرد و کلان تقسيم ميشود، در سطح خرد، ويژگيهاي پسران و دختراني تبيين ميگردد که بيشتر درگير روابط دختر و پسر هستند و در سطح کلان به عوامل ساختاري و تغييرات اجتماعي که زمينهساز ايجاد و افزايش الگوهاي جديد روابط دختر و پسر هستند مورد بررسي قرار ميگيرد.
بديهي است که توجه همزمان به دو سطح خرد و کلان، به تحليل دقيقتر اين موضوع و در نتيجه مديريت بهتر آن ميانجامد. با اين وصف مطالعه پژوهشها و آثار اندکي که درباره اين موضوع انجام گرفته و يا منتشر شده است، نشان ميدهد سهم رويکردهاي خرد به مراتب بيشتر از رويکردهاي ساختاري و کلان بوده است.
در اين قسمت عوامل افزايش روابط دختر و پسر، با تأکيد بر ساختارهاي کلان اجتماعي بررسي ميشود.
1- تسهيل روابط دختر و پسر: يکي از تغييرات مهمي که در الگوي زندگي مردم ايران به خصوص در کلان شهرها صورت گرفته است، سهولت روابط دختران و پسران در سالهاي اخير است. از جمله مظاهر اين سهولت، کثرت و توسعه اماکني است که اساساً براي بهرهمندي نسل جوان ايجاد شدهاند و يا نسل جوان بيشترين بهرهگيري را از آنها دارند. دانشگاهها، سينماها، فرهنگسراها، پارکها، کافيشاپها و کافينتها اماکني هستند که در آنها ارتباط حضوري دختران و پسران به شدت تسهيل شده است. الگوي طراحي برخي از اين اماکن، به توسعه روابط دختر و پسر دامن ميزند.
ويژگي عمده اماکن اجتماعي مدرن آن است که حضور جوانان در آنها بر اساس ويژگيها و هويت فردي آنان ميباشد؛ به اين معنا که خانواده، فاميل و يا مرجعيتهاي ديگري که در گذشته روابط و کنشهاي جوانان را در اجتماع هدايت، همراهي و يا کنترل ميکردند، از همراهي جوانان باز ميمانند.
برخي پژوهشها بيانگر آن است که دو سوم افراد داراي رابطه از طريق ملاقات حضوري و ارتباط کلامي با يکديگر رابطه برقرار کردهاند. حدود چهل درصد از افراد داراي رابطه، اولين ارتباط را در خيابان با يکديگر برقرار کردهاند. 15 درصد در ميهمانيها، 15 درصد در دانشگاهها و 12 درصد در پارکها به اين رابطه اقدام کردهاند.
2- توسعه وسايل ارتباط جمعى: از جمله مهمترين عوامل تغييرات اجتماعي در جوامع مدرن، رسانهها و وسايل ارتباط جمعي هستند. در سالهاي گذشته توسعه وسايل ارتباط جمعى بهخصوص تلفن همراه و اينترنت، حجم و کيفيت روابط انساني را تحت تأثير خود قرار داده است.
اکثر استفادهکنندگان از اينترنت در ايران را جوانان تشکيل ميدهند و حجم بالايي از مشترکان تلفن همراه، جوانان هستند. گرچه اطلاعات دقيقي از کيفيت استفاده جوانان از اين وسايل نداريم، اما برخي شواهد و آمارها نشان ميدهد جوانان در موارد غير ضروري از اين وسيله استفاده ميکنند. توسعه امکانات در فضاهاي مجازي براي گفت و گو، دوستيابي و انتقال اخبار و اطلاعات، هر چند ميتواند کارکردهاي مثبت بسياري داشته باشد، اما به دليل فقدان زيرساختهاي فرهنگي و وجود برخي زمينههاي اجتماعى، غالباً به فضايي براي اتلاف اوقات فراغت تبديل شده است و به شلختگي اين روابط در فضاي مجازي دامن ميزند. شايد مهمترين اقبال جوانان ايراني به اين دو وسيله، قابليت عمده آنها در امکان بروز «فرديت» است. هويت مجازي افراد در فضاي مجازى، امکان هنجارشکنيها و تجربه کردنها را بدون پذيرش تبعات اجتماعي ايجاد ميکند.
3- تغيير در گروههاي مرجع جوانان: يکي از عناصر مهم هويتبخشي به يک گروه يا يک طبقه اجتماعى، مرجعيتها و مراکز ثقل اقتدار براي افراد و اعضاء آن گروه يا طبقه است. مرجعيتها افراد يا گروههايي هستند که گروههاي وابسته، هنجارها و ارزشهاي خويش را از آنان ميگيرند و تلاش ميکنند خود را با آن هنجارها تطبيق دهند.[3]
اگر بپذيريم در گذشته عمدهترين مرجعيتهاي جوانان خانواده، روحانيت و معلمان بودند، امروزه اين مرجعيتها در ميان جوانان، به خصوص جواناني که با جنس مخالف خود ارتباط دارند، روز به روز کاهش مييابد، به گونهاي که جايگاه برخي از آنان، از مرجعيت مثبت به مرجعيت منفى[4] تنزل مييابد. بديهي است نفي يک مرجعيت به معناي جايگزيني مرجعيتهاي ديگر است.
سيرتغييرمرجعيت گواه آن است که به تدريج مرجعيتهاي بيگانه و سازگار با نظام سلطه سرمايهدارى
جايگزين مرجعيتهاي سنتي خواهند شد. از جمله مهمترين آموزههاي مرجعيتهاي جديد، دامن زدن به روابط آزاد دختران و پسران است.
4- بالا رفتن سن ازدواج: از جمله پيامدها و نشانههاي مدرنيته و صنعتي شدن جوامع، بالا رفتن سن ازدواج است. در کشورهاي توسعه يافته و يا در حال توسعه، فاصله بلوغ جنسي و بلوغ اجتماعى، آموزش عالى، تأخير در استقلال اقتصادي جوانان، کاهش حمايت خانوادهها از فرزندان پس از ازدواج موجب تأخير سن ازدواج شده است.
از طرف ديگر برخي عوامل بومي نيز در سالهاي اخير سن ازدواج را افزايش ميدهد. يکي از مهمترين آنها، عوامل جمعيتشناختي و نوسانهاي رشد جمعيت است که به مضيقه ازدواج در سالهاي گذشته منجر شد.[5]در خلال سالهاي 1355 تا 1365 رشد جمعيت در ايران حدود 9/3 درصد بود که با اعمال سياستهاي کنترل جمعيت، از سال 1370 تا 1375 به 5/1 درصد رسيد. [6] از آنجا که ميانگين سن ازدواج در مردان حدود 4 سال بيش از زنان است دختراني که در فاصله سالهاي 55 تا 65 متولد شدند، به دليل نبودن اين تعداد پسر در سالهاي قبل از 55، در مضيقه ازدواج قرار گرفتند. آمار دختران مجرد بالاي 22 سال چنين وضعيتي را تأييد ميکند. بديهي است بالا رفتن سن ازدواج به معناي تأخير در پاسخ گفتن به نيازهاي عاطفي و غريزي است. از آنجا که نيروي جنسي و نيازهاي عاطفي و احساسي از قويترين قواي انساني به خصوص در ايام جواني هستند، طبيعي است خروج از قالبهاي مشروع و قانوني در ارضاء عواطف و نيازها افزايش يابد.
از سوي ديگر مضيقه ازدواج براي دختران در سالهاي گذشته، باعث شده است بسياري از دختران روابط دختر و پسر را واسطهاي براي ازدواج و انتخاب همسر بدانند. بسياري از دختراني که به مشاوران مراجعه ميکنند، اين سؤال را ميپرسند که آيا روابط دختر و پسر، راهکار مناسبي براي انتخاب همسر است؟[7] بنا بر گزارش برخي پژوهشها، حدود 44 درصد دختران هدف اصلي خود را از رابطه با جنس مخالف، ازدواج و انتخاب همسر ذکر کردهاند، در حاليکه 25 درصد پسران چنين ادعايي را داشتهاند.
اگر نوسانات رشد جمعيت را عامل مؤثري در افزايش يا کاهش روابط دختر و پسر بدانيم، ميتوانيم پيشبيني کنيم در سالهاي 88 تا 95 به دليل اينکه مضيقه ازدواج بيشتر براي پسران آماده ازدواج مطرح است، در حجم و الگوي روابط دختر و پسر تغييراتي صورت بگيرد.
اما از سوي ديگر نسلي که در گذشته، بيشترين روابط ميان دو جنس را تجربه کرده است، در سالهاي پيش رو، نسل همسران جوان را تشکيل ميدهد. در کنار خانوادههاي جوان موجود که روابط دختر و پسر را تجربه کردهاند، حجم فراواني از دختران مجرد و زنان بيوه وجود دارند. اين امر به معناي تداوم تعلق خاطر عاطفي خانواده، به بيرون از نهاد خانواده است. به اين معنا که حجم به بالايي از روابط ميان دختر و پسر را با توسعه مفهوم جواني و مفاهيم دختر و پسر در ميان زوجهاي جوان، پيشرو خواهيم داشت. بالا رفتن آمار طلاق و بزههاي اخلاقي نيز از پيامدهاي اينگونه روابط است.
عوامل و دلايل افزايش روابط دختر و پسر
- بازدید: 10378