سید علاء الدین موسوی اصفهانی
تاریخ صدر اسلام واقعه ای را نقل می کند که مورد سوء استفاده برخی از اسلام ستیزان قرار گرفته است . جنگ لشکر اسلام با قبیله یهودی بنی قریظه که با پیروزی مسلمانان به انجام رسید . بعضی از مورخان نوشته اند که پس از پیروزی مسلمانان بر یهودیان بنی قریظه و اسارت قبیله ، همه مردان بالغ آن توسط مسلمانان کشته شدند. این نقل تاریخی مورد توجه بسیاری قرار گرفته و باعث هجمه عده ای به اسلام شده است .
در مورد وقایع غزوه بنی قریظه بحث های مفصلی شده است و آن قدر در خود این ماجرا و کیفیت و حوادث و کشته ها و نحوه کشتن آنها اختلاف و تناقض وجود دارد که رسیدن به یک نتیجه قطعی غیر ممکن به نظر می رسد .

چند نکته مهم برای ارزش گذاری نقل های تاریخی
چند نکته بسیار مهم که خواننده در مراجعه به متون و گزارشهای تاریخی باید به آن دقت كند این است که در نقل گزارشهای تاریخی اعتنایی به معیارهای نقد و بررسی روایات که در فقه و حدیث به آن توجه می‌شود ، نشده است و تاریخ نگاران اهمیت زیادی به مسند بودن روایت و توثیق راویان ، برای درج واقعه تاریخی نمی دهند . نکته مهم دیگر اینکه غالبا تاریخ نگاران ، مورد حمایت حکومتها بوده و به دستگاه حاکمه زمان خود نزدیک بوده اند و در بسیاری از مواقع طبق ذوق ایشان قلم می زده اند . برای نمونه ابن اسحاق اولین سیره نویس تاریخ اسلام که مغازی (غزوه های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم) نگاشته است (ابن حبان مشاهیر علماء الامصار 139 – 140 و یاقوت حموی ج 18 /ص5-6) ، به دستگاه عباسی نزدیک بود و نزد منصور ، خلیفه عباسی ، جایگاه ویژه ای داشت و نخستین کتابش را به درخواست او تالیف نمود .(خطیب بغدادی  تاریخ بغداد ج 1 /ص 221 ابن خلکان  وفیات الاعیان 4 / 277 و دائره المعارف بزرگ اسلامی ج 3 ص 8 مدخل ابن اسحاق) از این روست که این عبارت مشهور شده که : تاریخ را فاتحان می نویسند . بنابراین گزاره های تاریخی به هیچ عنوان قابل اعتماد نبوده و برای کشف واقعیت های تاریخی ، مطالعه و تحقیق زیاد و دقت در شواهد و قرائن و به خصوص توجه به اعتقادات صحیح که از روایات صحیح السند گرفته شده است ، راه گشا خواهد بود .
در مورد چنین مساله ای، با تفصیل بیان شده تاریخی ، که با سیره پیامبر رحمت و فرمایشات و دستورات یقینی ایشان در تناقض و تعارض نسبی است ، باید دقت نظر را بیشتر کرد . پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مواردی مشابه و یا بدتراز این واقعه ، رفتاری کاملا متفاوت از خود نشان داده اند.
برای نمونه می توان به ماجرای شهادت حضرت حمزه سلام الله علیه اشاره کرد که وحشی در جنگ احد حضرت را به شهادت رسانید و به این کار بسنده نکرد و بدن شریف حضرت را مثله و قطعه قطعه نمود. سپس به دستور هند همسر ابوسفیان، جگر وی را در آورد.( شیخ مفید، الارشاد فی معرفی حجج الله علی العباد، ج ۱، ص ۸۳، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج ۱، ص ۱۸۰، اسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۲۲)  هند نیز از اعضای بریده حضرت برای خود گوشواره، دست ‌بند و خلخال درست کرد و آنها را با جگر حمزه به مکه برد. (واقدی، المغازی، ج۱، ص۲۸۵۲۸۶، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶).
وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله جنازه حضرت حمزه علیه السلام را با آن وضعیت رقّت ‌بار دیدند، فرمودند: "هرگز به مصیبت (دیگری بزرگ‌ تر از مصیبت) کسی مثل تو گرفتار نخواهم شد و هرگز در هیچ مقامی سخت ‌تر و ناراحت کننده تر از این بر من نگذشته است. ( فقال: لن أُصاب بمثلک أبداً، ما وقفت موقفاً قط أغیظ الیّ من هذا.اسد الغابة ج 5 ص 492) و یا به این معنی که هیچگاه و هیچ موقفی خشمگین کننده تر از این مقام برای من نبوده است .
با این حال پس از فتح مکه ، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از خون وحشی گذشت و او را بخشید . این بخشش شامل حال کفار مکه که بیشترین دشمنی را با پیامبر صلی الله علیه و آله کرده بودند ، شد و هیچگاه از آنها انتقام گیری نشد .
با توجه به نکته های مطرح شده بررسی این واقعه مهم تاریخی نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد ؛ زیرا ثمرات مهمی بر ان مترتب می شود .

بررسی اولین نقل تاریخی حادثه بنی قریظه
قدیمی ترین تالیفی که در بیان جزئیات حادثه بنی قریظه به ما رسیده است و بیشترین جزئیات را از این واقعه در بر دارد سیره ابن اسحاق است که مورخان پس از او بر آن تکیه کرده و از آن اخذ نموده اند . ( یاقوت حموی 18 /5 -6 و ابن حبان مشاهیر علماء الامصار 139 – 140) و این در حالی است که ابن اسحاق پس از سال هشتاد هجری به دنیا آمده است و شاهد عینی ماجرا نبوده است . (ذهبی سیر 7 / 34)
ابن اسحاق در آغاز گزارش مربوط به نبرد احزاب مصادر خود را اینگونه ذکر می‌کند: یزید بن رومان مولى آل زبیر و دیگرانی که متهم به کذب نیستند بخش‌هایی از این گزارش را از عبدالله بن کعب بن مالک زهری و عاصم بن عمر بن قتاده و عبدالله بن ابی بکر و محمد بن کعب قرظی و دیگر عالمان مسلمان آورده‌اند. هر كدام از ایشان قسمتهایی از واقعه را روایت کرده اند .( السیرة النبویة لابن هشام 2 / 166 ) بنا بر این روایت ابن اسحاق مجموعه ای مرکب از این روایات است..
ایرادی که بیشتر علمای رجال به ابن اسحاق گرفته اند این است که از طریق ضعفاء روایتهای زیادی نقل کرده است و همین سبب شده عده ای او را کاذب بخوانند .( ابن حجر 9 / 45 و ذهبی تذکره 1/172و173)
یکی از موارد ضعف او که بیشتر به آن اشاره شده نقل مطالبی است که از قول صاحبان ادیان دیگر به ویژه یهودیان در روایات مربوط به غزوات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آورده است . ( سمعانی 11 / 134)
 مالک بن انس پیشوای مذهب مالکی ایرادات متعددی به ابن اسحاق دارد که از آن جمله این بود که او روایات مربوط به غزوات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را در میان یهودی زادگان تازه مسلمان شده جست و جو می کند بی آنکه آنها را به محک بیازماید (ابن حبان – الثقات  7 /382و383)
بنابراین احتمال دروغ بودن بخش عمده ای از مطالبی که در مورد این حادثه آمده است و بزرگنمایی و مظلوم نمایی همیشگی یهودیان کاملا محتمل است . در عصر حاضر نیز داستان هایی مانند هولوکاست به مردم دنیا معرفی شده است که صحت آن در پرده ای از ابهام پوشیده شده است و کسی جرات تحقیق در مورد آن را ندارد و به عنوان یک حقیقت تاریخی به مردم معرفی شده است .

قرائنی بر جعلی بودن تاریخ
1- از برخورد کریمانه و سخاوتمندانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در برخورد با خیانت دو قبیله یهودی دیگر به نامهای بنی نضیر و بنی قینقاع و بخشیدن آنها و عدم قتل عام ایشان به نظر می رسد که زوایای بسیاری از این واقعه پنهان ماده و قسمت عمده ای از آن از چنگال تحریف در امان نماده است .
2- سید برکت احمد (دانش‌آموخته و دیپلمات هندی ، دکتری تاریخ عرب از دانشگاه آمریکایی بیروت و دکتری ادبیات از دانشگاه تهران) در تأیید نظریه اش مبنی بر اینکه تنها رهبران قبیله قریظه کشته شده‌اند، به این نکته اشاره می‌کند که هیچ منبع یهودی ای این واقعه را ثبت نکرده‌است و این روایت فقط در منابع مسلمانان یافت می‌شود. بسیار غیرمحتمل است که در قرن دوم و سوم پس از اسلام - هنگامی که ابن اسحاق و ابن سعد مشغول جمع کردن منابعشان بودند - خاخام‌های مطلع گائونی و رهبران یهودی در بابل نتوانند روایت یهودی از وقایعی که تأثیر شگرفی بر زندگی یهودیان حجاز در زمان محمد داشت را کسب کنند، خصوصاً اینکه در بین یهودیان معمول است که داستان‌های بدبختی‌های خود را ثبت می‌کنند. یهودیانی که از خیبر تبعید شدند در کوفه مستقر شدند که خیلی دور از مدارس گائونی نیست. آن‌ها نوادگان بنی نضیر بودند و فرزندان بنی قریظه بودند. برکات احمد سپس به کتاب ساموئل اوسک دربارهٔ رنج‌های یهودیان که در قرن شانزدهم میلادی نوشته شده و در این زمینه کلاسیک به ‌شمار می‌رود اشاره کرده که در آن هیچ اشاره‌ای به تبعید یا کشتار قبایل یهودی مدینه نیست. بگفته برکات بنظر می‌آید که اولین بار در سال ۱۸۳۳ میلادی این داستان وارد ادبیات تاریخ نویسی یهودیان شده باشد. Barakat Ahmad, Muhammad and the Jews: A Re-examination, p. 24
3- قرینه دیگر بر جعلی بودن این نقل تاریخی این است که انگیزه بر جعل ، توسط زمامداران حکومتهای اسلامی بسیار زیاد بوده است . زیرا در جنگ ها و فتوحات متعدد پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله ، مسلمانان جنایات زیادی انجام داده اند و بهترین راه برای توجیه جنایت هایشان تمسک به سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است . برای نمونه می توان به جنایت لشکر مسلمانان در طبرستان در زمان حکومت عمر و عثمان (طبری تاریخ ج4، ص270 ) و یا جنایات حجاج در واقعه حره (البدایة و النهایة، ج ۴، جزء۸، ص۲۲۰) و ... و هزاران جنایت بنی عباس که در تاریخ ثبت شده است ، اشاره کرد.
اما اگر بنا را بر وثوق و اعتماد و راستی گزارشات تاریخی بگذاریم ؛ واقعه چنین آمده است که بنی قریظه که با مسلمانان پیمان بسته بودند که در صورت هجوم به مدینه با یکدیگر در مقابل مهاجمین متحد شوند ، پیمان شکنی نموده و با مشرکان و احزاب بر علیه مسلمانان هم پیمان شدند و از داخل مدینه دست به اقدامات تخریبی و خائنانه علیه مسلمانان زدند و آماده جنگ علیه مسلمین شدند . لشکر مسلمانها به دژ بنی قریظه که آماده نبرد بودند حمله کرد و پس از محاصره طولانی مدت مقاوت آنها را در هم شکست و آنها را به اسیری گرفت . طبق نقل ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با مهربانی با ایشان برخورد نمود و از اسرا پذیرایی کرد . پیامبر آنها را نصیحت و دعوت به اظهار ندامت کرد ولی آنها از مواضع خائنانه خود کوتاه نیامدند. (المغازی للواقدی ج 2 ص 512 و 513 و سبل الهدى و الرشاد ج 5 ص 22 و راجع: إمتاع الأسماع ج 1 ص 247) .
طبق پیمان نامه بنی قریظه خائن بود و باید تمام خائنین به قتل می رسیدند . بنی قریظه که از اجرای حکم طبق عهدنامه و کشته شدنشان با توجه به مشورت ابولبابه ( السیرة النبویة  ابن هشام  2 / 186 والمغازى، ج ۲، ص ۵۰۶ ) در مورد خود بیمناک بود ، از پیامبر درخواست نمود که سعد بن معاذ ، بزرگ قبیله اوس ، که از پیش از اسلام با بنی قریظه رفاقت و پیمان داشت ، در مورد خیانت آنها حکم کند . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پیشنهاد آنها را پذیرفتند و سعد طبق تورات تحریف شده خودشان حکم به کشته شدن تمام عهد شکنان نمود .
در تورات یهودیان در مورد شهری که با جنگ فتح می شود ، نوشته شده :
زمانی که خداوند به دست تو شهر آنها را آزاد کرد ، تمام مردهای ایشان را از دم تیغ بگذران و زنان و کودکان و چهارپایان و هر آنچه که در شهر است غنیمت هستند و می توانی آنها را برای خود بردارید ( تورات سفر تثنیه ، بند 13 - 14)
و در جای دیگر تورات محرف یهود وارد شده :
شهر را با تمام چهارپایان و هر آنچه در آن است به آتش بکش و همه ساکنین آن را از دم تیغ بگذران (تورات سفر تثنیه ، بند 7- 10 و 13- 16 ) ر ک : الصحیح من سیرة النبی الأعظم (ص) - السید جعفر مرتضى - ج ١١ - ص ١٦٦
این گونه برخورد در داستان حضرت یوسف علیه السلام نیز آمده است . هنگامی که برادران یوسف برای نجات از قحطی و گرفتن گندم به مصر پناه آوردند پس از آنکه یوسف ایشان را شناخت و .... به آنها گندم داد و دستور داد به صورت مخفیانه پیمانه پادشاه را در بار برادرش بنیامین قرار دهند . هنگام خروج برادران از مصر، فرستاده ای نزد آنها رفت و گفت پیمانه پادشاه گم شده و باید بار شما را بگردیم . برادران یوسف منکر دزدی شدند و فرستادگاه گفتند اگر پیمانه را در بار شما یافتیم حکم آن چیست ؟ قرار بر آن شد که طبق حکم کنعانیان ، پیمانه در انبان هر که پیدا شد ، خودش کیفر آن باشد  و به مدت هفت سال برای یوسف خدمت کند . سوره یوسف آیه های 70 تا 76 به این داستان اشاره کرده است.

نتیجه گیری از بحث
با توجه به مباحث مطرح شده به نتیجه می رسیم که راهی برای یافتن حقیقت تاریخی واقعه بنی قریظه نیست و متون تاریخی ما را به حقیقت با تمام ابعاد نمی رساند . اگر هم بنا را بر صحت آنها بگذاریم ، طبق پیمان نامه در مورد آنها عمل شده است و با رضایت خودشان و با التزام به دینشان چنین حکمی در مورد آنها اجرا شده است .

نوشتن دیدگاه